De tijd heelt alle wonden, zegt het spreekwoord optimistisch. Voor mensen met een oorlogstrauma geldt dat meestal niet. De lichamelijke en psychische littekens worden niet als vanzelf door de tijd opgelost. Iedereen moet op zijn eigen manier met uiterst pijnlijke ervaringen leren omgaan. Dat gaat met vallen en opstaan.

Sommige mensen beginnen te praten en houden niet meer op. Anderen zwijgen, omdat ze de pijnlijke verhalen niet willen oproepen. Of omdat ze hun omgeving er niet mee lastig willen vallen.

Maar omdat ze zwijgen, hebben ze geen weerwoord wanneer anderen ondoordachte opmerkingen maken: “Wij hadden het ook moeilijk in de oorlog”, “jullie hadden het lekker warm daar in Indië”, “jullie hadden daar tenminste niet zo’n honger”.

Er zijn talloze verhalen over de kille ontvangst van Joden na de oorlog in Nederland. Dat andere mensen in je huis woonden of dat er helemaal niets meer over was; niemand van je familie en niets van de spullen die je anderen in bewaring had gegeven. Ook de ervaringen van Indische Nederlanders zijn na de oorlog vaak niet serieus genomen.

Kind in oorlog

Mensen die kind waren tijdens de oorlog denken vaak geen recht van spreken te hebben. Terwijl bijvoorbeeld de onderduikervaring grote onzekerheid en spanning teweegbracht. Veel Joodse baby’s die zijn ‘weggegeven’ konden zich niet goed hechten en hebben daar in hun latere leven last van gekregen. De vereniging Joodse OorlogsKinderen (JOK) is een plek waar lotgenoten elkaar kunnen ontmoeten. Het kan kracht geven om juist in eigen kring het verhaal te vertellen.